สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงว่า มรรคมีองค์ 8 คือหนทางอริยะประกอบด้วย สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ และสัมมาสมาธิ

1) สัมมาทิฏฐิ (ความเห็นชอบ)

• ระดับสูง — ปัญญาเห็นแจ้งในอริยสัจ มีนิพพานเป็นอารมณ์ สิ้นอวิชชา
• ระดับพื้นฐาน — กัมมัสสกตาญาณ: ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว

2) สัมมาสังกัปปะ (ดำริชอบ)

• คิดทำทาน รักษาศีล ออกจากเรือน
• ไม่ผูกโกรธ ไม่เบียดเบียน มุ่งนิพพานเป็นอารมณ์

3) สัมมาวาจา (วาจาชอบ)

• เว้น มุสาวาท (พูดเท็จ)
• เว้น ปิสุณาวาจา (ส่อเสียด)
• เว้น ผรุสวาจา (คำหยาบ)
• เว้น สัมผัปปลาปะ (เพ้อเจ้อ)

4) สัมมากัมมันตะ (การงานชอบ)

• เว้นปาณาติบาต (ฆ่า/ทำร้าย)
• เว้นอทินนาทาน (ลัก/โกง/ทำลายทรัพย์)
• เว้นกาเมสุมิจฉาจาร (ละเมิดในกาม) และเว้นของเมา/เสพติด

5) สัมมาอาชีวะ (เลี้ยงชีพชอบ)

• ไม่ประกอบมิจฉาชีพ/อาชีพล่อลวง
• เว้นธุรกิจ 5: อาวุธ มนุษย์ สัตว์ น้ำเมา ยาพิษ

6) สัมมาวายามะ (ความเพียรชอบ)

• เพียรละอกุศลที่ทำแล้ว
• เพียรป้องกันอกุศลที่จะเกิด
• เพียรทำกุศลที่ยังไม่ทำ
• เพียรเพิ่มพูนกุศลที่ทำอยู่

7) สัมมาสติ (สติชอบ)

• ระดับสูง — สติปัฏฐาน 4: กาย เวทนา จิต ธรรม
• ระดับพื้นฐาน — ระลึกบุญ คุณพระรัตนตรัย ผู้มีพระคุณ ฯลฯ

8) สัมมาสมาธิ (สมาธิชอบ)

• อุปจารสมาธิ → จิตตั้งมั่นใกล้สำเร็จฌาน
• อัปปนาสมาธิ → เข้าสมาบัติ (ปฐมฌาน … สูงขึ้นไป)
• ระดับพื้นฐาน: ความแน่วแน่ของจิตในกุศลกรรม (ขณิกสมาธิ)